Achtergrondteksten
Klik op een titel: je vindt telkens een korte inleiding en een PDF-link naar de gehele tekst.
Elke recente browser kan PDF-bestanden openen.
2024
God als scheppende kracht van het heelal | José Arregui
december 2023 – Vertaling: Johan Bergé
José Arregi Olaizola (Azpeitia, 8 november 1952), is een Spaanse theoloog uit Baskenland. Hij was lid van de Franciscaanse minderbroeders. Vanuit de vraag of het nog de moeite loont om over ‘God’ te praten, poogt Arregi via de metafoor van ‘Scheppende kracht’ duiding te geven. Hierbij doet hij o.a. beroep op de atheïstische bioloog Stuart Kauffman die in een van zijn boeken een nieuwe kijk geeft op wetenschap, rede en religie. Met de goddelijke metafoor van de ‘schepping’ overstijgt Arregi zowel het theïsme als het atheïsme. Het woord ‘God’ blijft zo nuttig en noodzakelijk om naar het heilige karakter van het universum te verwijzen en om er in harmonie mee te leven. Natuurlijk vereist dit dat we God anders duiden.
Samen op weg gaan - Reflectie op het synodaal proces | Santiago Villamayor e.a.
April 2022 – Vertaling: Marc Bittremieux
Santiago Villamayor, een Spaanse theoloog, heeft een kritische reflectie geschreven over het opzet van het synodaal proces. Via een vertaling in het Italiaans werd deze reflectie aan ons bezorgd.
Marc Bittremieux vertaalde de Italiaanse versie, voorafgegaan van een inleiding en enkele bedenkingen bij de reflectie van deze auteur.
De kerngedachte is dat het synodaal proces een goede stap is om van onderuit in de Kerk te beluisteren naar ‘wat het volk denkt en zegt’, maar tegelijk blijven de aansturing en de besluitvormingen onder toezicht van de bisschoppen. Wordt op deze wijze ‘wat het volk zegt’ wel echt beluisterd en kan het wel van invloed zijn op het beleid in de Kerk. Denken we hierbij maar aan de rol van de vrouw in de Kerk, het celibaat, het thema van de genderdiversiteit, de keuze van de bisschoppen, de morele kwesties zoals de huwelijksmoraal, abortus en euthanasie, het aanleunen bij politieke overheden …
Een nieuw paradigma | Fons Vandormael
Januari 2022
In deze bijdrage wil ik een aantal aspecten van deze vragen verkennen om zo aanzetten te vinden voor het opbouwen van een verhaal dat mij en de kleine en grote gemeenschappen waarin wij leven, kan inspireren.
Mensen worden geboren met drie vragen, die hen hun leven lang zullen vergezellen en uitdagen:
- Hoe ziet de wereld in mekaar? En hoe kan ik daar vat op krijgen?
- Wat is mijn plaats in deze wereld? En wat kan en moet ik doen in deze wereld?
- Wat is het fundament waarop deze wereld steunt? En draagt dit fundament een belofte van zin in zich en laat het mij toe mijn leven als zinvol te ervaren en te beleven
2021
Voor een post-theïstisch christendom | Santiago Villamayor e.a.
December 2021 – Vertaling: Johan Bergé en Marc Bittremieux
Vanuit Spanje ontvingen wij een tekst die een post-theïstische beschrijving van het christendom beoogt. Wij willen deze tekst hier presenteren, in eigen vertaling. De vertaling gebeurde met toestemming van de auteurs.
Veel christenen hebben het vandaag moeilijk met de inhoud van hun geloof. Zij ervaren het als een geloof uit vervlogen tijden. Deze kritische post-theïstische tekst kan helpend zijn in de zoektocht naar een hedendaagse inhoud van geloven.
Dat we deze tekst hier publiceren, wil niet zeggen dat we als Ginkgogroep niet kritisch naar deze tekst kijken.
2023
Over 'iets' - De innerlijk beleefde werkelijkheid | Marc Bittremieux
Deze achtergrondtekst is een discussietekst.
Wij, mensen, willen ‘greep’ krijgen op de werkelijkheid en op wat de werkelijkheid met ons doet. Maar de werkelijkheid is onnoemelijk complex. Daarom bestuderen we onze leefwereld en de hele kosmos vanuit elke mogelijke invalshoek apart. In onze tijd kan je je in elk van deze invalshoeken specialiseren en zo trachten (bijna) alles over dat specifieke aspect te kennen, al kan niemand de hele werkelijkheid in àl zijn aspecten tegelijk ‘kennen’.
En daarbij heeft het woord ‘kennen’ een dubbele betekenis. Enerzijds kan je iets ‘kennen’ doordat je het bestudeerd heb, en dat trachten zo objectief mogelijk te doen. Dat levert ons ‘kennis’ op die in boeken en onderwijs doorgegeven wordt. Anderzijds kan je ervaringen en belevingen opdoen. Ook dat levert ons ‘kennis’ op: ervaringskennis en belevingskennis. We kunnen ook die ‘kennis’ in boeken of cursussen doorgeven. Maar let wel, de ervaring en de beleving zelf kunnen daardoor hoogstens opgeroepen worden. Je kan een beleving die met een vingerknip ‘doen beleven’. Spreken over een beleving is niet de beleving zelf.
We onderscheiden vanuit drie invalshoeken drie verschijningvormen van de werkelijkheid: de zintuiglijke, de verstandelijk bedachte en de innerlijk beleefde werkelijkheid. In dit essay zoomen we dieper in op de innerlijk beleefde werkelijkheid.
Lees hier de hele bijdrage in PDF – Wil je reageren op deze tekst: klik hier
Zingeving met of zonder God | Johan Bergé
Januari 2023 – Lezing voor ‘Denkend geloven’ [PUC]
Met deze lezing wil ik aantonen dat er ten onrechte een negatief odium heerst in onze samenleving rond religie. Ik wil de meerwaarde aantonen door met een wetenschappelijke bril te kijken hoe religiositeit en spiritualiteit in ons lichaam werkt en ervoor zorgt:
- dat geloven de duurzaamheid van bewuste relaties bevordert.
- dat geloven een basiseigenschap is van mensen zoals lachen, lopen, piekeren e.a.
- dat geloven dient om de eigen draagkracht te vergroten en van daaruit de sociale cohesie te bevorderen.
- dat alle religies die de individuele draagkracht en de sociale cohesie bevorderen evenwaardig zijn.
Dit is een pleidooi voor een ‘open spiritualiteit’, voor samenwerking over de religies heen.
Lees hier de hele bijdrage in PDF – Wil je reageren op deze tekst: klik hier
2020
Alternatieve visies op de werkelijkheid | Hubert Van Belle
Oktober 2020
Deze achtergrondtekst is een discussietekst.
Het denken in de exacte wetenschappen wordt gedomineerd door een micro-reductionistische visie op de werkelijkheid. Veel natuurwetenschappers zijn er van overtuigd dat ze uiteindelijk in staat zullen zijn om ook de theorieën uit de menswetenschappen te verklaren. De fysicalistische opvattingen waarop ze zich baseren worden echter nog sterk betwist. In de discussies speelt het emergentiebegrip een grote rol. Het nieuwe dat tijdens het evolutieproces opduikt, mogen we immers niet uit het oog verliezen. Bovendien mag de mens, de intelligente observator die deel uitmaakt van de wereld, niet weggedacht worden. In deze tekst gaan we in op alternatieve visies die rekening houden met deze fundamentele kritiek. We zoeken tevens naar een denkkader dat ons dichter bij de diepere aard van werkelijkheid zou kunnen brengen.
Het nieuwe paradigma | Hubert Van Belle
December 2020
Idefix is een uitgave als ‘echo van de gemeenschap De Regenboog’. In nr. 178 (oktober-december 2020) schrijft Marc Van Tente over een nieuw paradigma. Hubert Van Belle presenteert hier een uittreksel uit dit Idefix-nummer.
Het nieuwe paradigma
Onder deze opvallende titel ging Marc Van Tente in op prangende vragen over de toekomst van het religieus geloof. Hoéven wij het christendom en de andere religies naar morgen over te dragen? Is het zinvol? En waarom? En hoe? In zijn antwoord wijst hij op de nood aan een nieuw denkkader dat meer rekening houdt met de hedendaagse cultuur. Hij stelt dat het geloof zich waarschijnlijk steeds meer los van de religieuze tradities zal ontwikkelen tot een post-religionele of seculiere, spiritualiteit.
Filosofische en wetenschappelijke visies op het bewustzijn | Hubert Van Belle
September 2020
Deze achtergrondtekst is een discussietekst.
Het ‘bewustzijn’ of ‘zelfbewustzijn’ is nog altijd een moeilijk probleem voor filosofen en wetenschappers. Ook ingenieurs die intelligente robots willen ontwikkelen beschouwen het als een ‘hard probleem’.
Een robot met menselijke kenmerken die het zorgpersoneel volwaardig kan vervangen blijkt een verre wensdroom te zijn. Volgens een gerenommeerd expert in robotica scheppen de berichten die hierover in de media verschijnen meestal onrealistische verwachtingen. De mogelijkheden van Artificiële Intelligentie (AI) en intelligente robots worden immers sterk overschat.
Emergentie en een gelaagd beeld van de werkelijkheid | Hubert Van Belle
September 2020
Deze achtergrondtekst is een discussietekst.
‘Emergentie’ is een belangrijk begrip dat de relaties tussen de verschillende wetenschappen kan verduidelijken. Het gaat om een moeilijk begrip waarvoor er uiteenlopende definities en verklaringen bestaan.
Dikwijls noemt men een geheel ‘emergent’ als het meer (of anders) is dan de som van zijn delen. Emergentie wordt in verband gebracht met ‘nieuwheid’, het nieuwe dat onverwacht en onvoorspelbaar opduikt in de werkelijkheid. De meerwaarde van een geheel ten opzichte van zijn delen is volgens de exacte wetenschappen aan de interacties toe te schrijven.
We stellen hier ook een model van een gelaagde structuur van de werkelijkheid voor: (1) een fysische laag, (2) een biologische laag en (3) een psychosociale laag.
De wetenschappelijke kijk op de werkelijkheid | Hubert Van Belle
Mei 2013 – September 2020
Deze achtergrondtekst is een discussietekst.
De mens vormt zich van nature een beeld van zijn omgeving en zichzelf. Dit beeld is onmisbaar voor zijn overleven als individu en als soort. Het wereld- en mensbeeld biedt hem immers de mogelijkheid om toekomstige gebeurtenissen te voorzien en zich erop voor te bereiden. De wetenschap is een collectieve en systematische inspanning om kennis over de aard van de werkelijkheid te verzamelen en te structureren. De verschillende wetenschappen richten zich op een bepaald deel en aspect van de werkelijkheid.
Het project van de wetenschap is zeer succesvol gebleken. Soms worden de mogelijkheden van de wetenschappen echter overschat. Het voorspellend vermogen de menswetenschappen is bijvoorbeeld beperkt in vergelijking met de exacte wetenschappen. Hoewel de wetenschappen pretenderen van niet dogmatisch te zijn, is het denkkader van de wetenschap toch op een aantal vooronderstellingen gebaseerd waarvan sommige betwist kunnen worden. In het volgende punt worden de voornaamste uitgangspunten en benaderingen van de exacte wetenschappen geschetst.
Bewustzijnsontwikkeling | Marc Bittremieux
Juni 2020
Deze achtergrondtekst is een discussietekst.
In deze tekst willen we een schets maken van de bewustzijnsontwikkeling van de mens. Net zoals de cognitieve en morele ontwikkeling volgt ook de geloofsgroei of spirituele groei deze bewustzijnsontwikkeling. Dit wil zeggen dat geloven een dynamisch verloop kent. Toch blijven veel mensen – o.a. in godsdiensten – ervan uitgaan dat geloven een statisch gebeuren is: je gelooft of je gelooft niet; je staat achter de dogma’s of je verwerpt ze. Leerstellingen over erfzonde, over verrijzenis, over maagdelijke geboorte, … (om het bij christelijke stellingen te houden) zijn vandaag de dag inhoudelijk onbegrijpelijk geworden en zodoende voor de hedendaagse mens niet meer uitlegbaar, waardoor ze ook niet (meer) een zinvolle invloed op het dagelijks functioneren hebben. Ze zijn geformuleerd vanuit een bepaald denkkader, vanuit een ander wereldbeeld, dat gelinkt is aan een bepaalde bewustzijnsstadium dat de meesten van ons in het Westen ontgroeid zijn. Toch kunnen deze formuleringen ook vandaag nog een spirituele betekenis hebben. De vertaalslag naar een doorgroeiend levensbeschouwelijk begrijpen gebeurt nog aarzelend of ontbreekt zelfs.